Verbod zonnepanelen op landbouwgrond

Het Dilemma | Wat is de winst?

Schuilt er winst in een verbod op zonneparken op landbouwgrond? Solar Magazine bespreekt dit dilemma met Jelmer Pijlman (Novar). ‘Het is nadelig voor de boer, lokale bedrijven en ondermijnt de energietransitie.’

Hoe ontving jij het nieuws uit Overijssel, een verbod op nieuwe zonneparken op landbouw- en natuurgronden?
‘Het was een totale verrassing, en dat gold niet alleen voor mij. Maar dat was blijkbaar ook de bedoeling. Het besluit is in het grootse geheim voorbereid. Wij hebben 2 operationele zonneparken in Overijssel. Net zoals in heel Nederland is de vraag naar duurzame energie in Overijssel exponentieel aan het toenemen. Bedrijven willen en moeten verduurzamen. In Overijssel zijn wij samen met het bedrijfsleven aan het kijken hoe zonneparken hier op een innovatieve wijze een bijdrage aan kunnen leveren. Het provinciebestuur drukt nu abrupt op de pauzeknop. Dat is niet goed voor Novar en de zonne-energiesector, maar zeker ook het lokale bedrijfsleven wordt hiermee hard geraakt. De maatschappelijke schade is groot.’

Waarom?
‘Dit is niet hoe we Nederland besturen, in het geheim besluiten nemen en belanghebbenden en partners vervolgens confronteren met voldongen feiten. Dat zag je ook aan de vele reacties op dit besluit, bijvoorbeeld door de gemeenten Deventer en Zwolle, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie en lokale energiecoöperaties. Het gevolg is verontwaardiging en wantrouwen bij partijen die heel hard werken aan de energietransitie. En die is geenszins gebaat bij deze actie.’

Provinciale Staten van Overijssel gaven aan dat de RES-doelen worden gehaald met de huidige zonnevelden en nieuwe die al zijn vergund.
‘Kijk je naar de cijfers dan lijkt dat niet helemaal te kloppen. Daarnaast wordt in de RES-plannen in Overijssel de bijdrage van wind op land te hoog ingeschat. Iedereen weet hoe lastig die projecten te realiseren zijn. En Overijssel kwam onlangs nog met strengere regels voor dit soort projecten. Bovendien houdt het niet op na de huidige RES’en. In het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE) en het Programma Energiehoofdstructuur (PEH) wordt aangegeven dat de stroombehoefte in 2050 wel eens 3 tot 4 keer zo hoog dan nu kan zijn. Er moet dus nog heel veel hernieuwbare energie bij. Offshorewindprojecten kunnen daaraan bijdragen, maar die worden financieel steeds uitdagender. En dat geldt ook voor zon op dak. Je kunt wel zeggen: we leggen alle daken vol met zonnepanelen. Dat is echter veel ingewikkelder dan menigeen denkt, het laaghangende fruit is reeds geplukt. Dat zie je terug in een vertraging van dit marktsegment. Vertel mij dus maar eens hoe Overijssel haar energietransitie gaat realiseren.’

Er wordt positief gerekend, niet goed nagedacht?
‘Deze kant moeten we niet op. Als we onze energietransitie serieus nemen, moeten we inzetten op het maximaal benutten van alle mogelijke manieren om groene stroom op te wekken, dus ook op zonneparken. De acceptatie van deze systemen daalt echter. Dat is deels emotie. Momenteel beslaan die slechts 0,12 procent van ons landoppervlak, met minder dan 1 procent komen we waar we moeten komen. De impact op ons landschap blijft dus zeer beperkt.’

Maar er gaan wel landbouw- en natuurgronden verloren.
‘Zonneparken kunnen juist bijdragen aan natuurontwikkeling en het verhogen van de biodiversiteit, zo bewijzen vele recente onderzoeken. In de nieuwe generatie zonneparken wordt daar ook op gestuurd in het ontwerp. En iedereen weet dat boeren het moeilijk hebben. Je kunt voor hun belang gaan staan, maar met het verbieden van zonneparken op agrarische gronden beroof je hen juist van de mogelijkheid om een andere of aanvullende inkomstenbron aan te boren. We zien al heel mooie werkbare voorbeelden van akkerbouwers, tuinbouw en veehouderijen waarbij zonneparken een meerwaarde bieden voor het boerenbedrijf. Ook vanuit dit perspectief is het besluit van Overijssel onbegrijpelijk. Bovendien remt het de innovatie in onze sector.’

Waar doel je op?
‘Geen zonnepanelen op boerenland betekent ook geen agri-pv-systemen. Deze zijn momenteel flink in opkomst. De combinatie van zonnepanelen en landbouw is zeer kansrijk. De boer kan voedsel blijven produceren, tegelijkertijd wordt groene stroom opgewekt. Het is dus een mogelijkheid om je bedrijf toekomstbestendiger te maken; te diversifiëren en minder intensief te boeren terwijl je inkomen verzekerd of verhoogd wordt. De landbouwsector zou die kans moeten omarmen.’

Toekomstbestendig

“Zon op land is een mogelijkheid om je agrarische bedrijf toekomstbestendig te maken: diversifiëren, minder intensief boeren én je inkomsten verzekeren of zelfs verhogen.” – Jelmer Pijlman

Hoe schat jij de kans in dat het beleid van Overijssel overslaat naar andere provincies?
‘Het is een thema dat je terugziet in vele provinciale bestuursakkoorden, met name waar de BoerBurgerBeweging (BBB) en CDA deel uitmaken van het bestuur. Dat zijn de zogenaamde boerenpartijen. Maar met het verbieden van zonnepanelen op landbouwgrond doen ze hun achterban geen plezier. En dat geldt ook voor belangenbehartiger LTO, die hierop aanstuurt in de lobby. Het is zeer schadelijk voor onze energietransitie. Vergeet ook niet dat zonneparken essentieel zijn voor de verduurzaming van onze industrie. Veel van deze bedrijven moeten en kunnen elektrificeren om te verduurzamen. Daarvoor is een betrouwbare bron, bij voorkeur lokale bron, van groene stroom nodig. Bovendien vereist het zekerheid over acceptabele vaste stroomprijzen op de lange termijn. Als Nederland willen we, gezien de recente geschiedenis, in hoge mate energieonafhankelijk zijn. Zeker nu we geen gebruik meer maken van het Groningse gas. Juist zonneparken kunnen dit allemaal faciliteren.’

Artikel door Marco de Jonge Baas, verschenen in Solar Magazine.